Zelfbeheerder – en nu?

Ik ben nu een zelfbeheerder. De gemeente heeft zelfs een bord neergezet: ‘Hier werkt een zelfbeheerder’. Ik vraag me af of dit is om ‘mijn’ stuk grond te beschermen of om te zeggen: ‘Moet je ons niet bellen als het er niet uitziet?’

De visie

Het idee is en was om een paradijs van (grotendeels) inheemse bloeiers en andere planten te creëren. Voor de plantendiversiteit, voor de insecten, vogels, egels en ook voor de mens.

Uitdagingen

Dus, aan de slag, lekker met de buren, in de zon en met lekkere drankjes erbij. In ieder geval gezellig. En hard werken. De grond was superhard. Tot kort voor onze actie werd deze boomspiegel namelijk maandenlang gebruikt als opslagplaats voor stenen, zakken zand en cement, en wat dan ook voor de bouw van twee flatgebouwen dichtbij. Zware spullen dus. Kaal en verhard, dachten we.

Grotendeels kaal klopte, verhard slechts een klein beetje. Pas na een tijd vergeefs proberen de grond een beetje op te breken, kwamen we achter de eigenlijke uitdaging: de boomwortels. De wortels van de soort populieren die bij ons staan gaan niet diep maar breed. Gedeeltelijk is dat de eigenaard van de populier, maar ook de hoge grondwaterstand speelt een rol. We zitten namelijk twee meter onder de zeespiegel en zijn omgeven door water. Niets wat we echt kunnen veranderen. De wortels kwamen tot net onder de oppervlakte en gedeeltelijk boven de grond. Zaden maken nauwelijks kans en als ze dat doen, blijven de planten miniatuurversies van wat ze eigenlijk moeten zijn. Dat was niet overal zo, maar op het grootste deel – en we hebben zelfs twee populieren.

Nou ja, we zaaiden met van alles wat we hadden aan “bloemenweiden”, mengsels voor vlinders en bijen, en vogels. We wisten toen niet beter.

Leerstukken

Er gebeurde een beetje wat, maar niet veel. De zaden maakten nauwelijks kans. Zelfs het gras gaf op door de hoge boomwortels. We probeerden (biologische) bemesting, meer grond verdelen op de boomspiegel, maar niks lukte. Intussen weten we ook waarom.

De wortels kwamen gewoon hoger met de extra grond, de bemesting was hooguit goed voor de bomen en het gras. Inheemse bloeiers vinden over het algemeen schrale grond prettiger. Dus stopten we met bemesten en extra grond op de boomspiegel gooien.

De natuur weet het best

In plaats daarvan “laten we het nu gebeuren”. Dat betekent, we laten de natuur tuinieren. Nou ja, nee, niet 100%. Maar dat heeft meer te maken met dat ik ook gewoon een mens ben en er niet helemaal van kan afblijven. Niet dat de natuur me nodig heeft.

Natuurlijk natuurlijk. Intussen weet ik ook hoeveel gif er in en op niet biologisch geteelde zaden en planten zit. Ook heeft iemand plaatjes van glimlachende bijen en vrolijke vlinders op de potten en zakjes geplakt (kijk voor meer informatie: Veel gif in tuinplanten). Intussen ben ik ook meer te weten gekomen over wat inheems en niet inheems is, en waarom dat belangrijk is (zie ook uitleg bij IVN: Wat zijn inheemse planten, bomen en struiken? – IVN). Dat “maar de vlinders komen er toch op af” slechts een deel uitmaakt van wat er moet gebeuren. Waar leggen ze de eieren af? Wat eten de rupsen? Waar overwinteren ze? Er is meer nodig dan een luxe snackbar.

Wat is nu inheems?

Inheemse planten zijn planten die van nature in Nederland voorkomen. Ze zijn zonder hulp van mensen hier terechtgekomen en goed aangepast aan ons klimaat.

Het probleem is vaak dat we niet goed kunnen beoordelen wat inheems is versus wat gewoon al heel lang in Nederland voorkomt. Dat is niet echt te achterhalen zonder wat onderzoek. Er zijn op internet veel websites die lijstjes aanbieden. Onderaan vind je wat handige links.

Bijvoorbeeld: de vlinderstruik

Een goed voorbeeld is de vlinderstruik. Hoewel hij overal voorkomt, is hij niet inheems. Ja, er komen vlinders en sommige bijen op af. Wat is er nu mis mee? Op het eerste gezicht niets. En wat mij betreft is een vlinderstruik hier en daar geen probleem. Maar er zit een maar aan.

Behalve nectar biedt de vlinderstruik weinig tot niets aan onze dierenwereld. Toch neemt hij veel ruimte in beslag. Bovendien is hij invasief, wat betekent dat hij zich snel en gemakkelijk verspreidt, en daarbij inheemse planten verdringt die wel meer te bieden hebben voor de lokale fauna.

Inheemse planten ondersteunen een breder scala aan lokale diersoorten door voedsel, schuilplaatsen en andere noodzakelijke elementen te bieden. Als de vlinderstruik inheemse soorten verdringt, kan dit nadelige gevolgen hebben voor de biodiversiteit en het ecosysteem verstoren.

Je hebt wel de hele ‘infrastructuur’ nodig

Stel, om het leven van iedereen te verbeteren, openen we gewoon een heleboel restaurants en eetcafés. Maar bouwen geen huizen, of scholen, sanitaire installaties. Sterker nog, we bouwen de restaurants in plaats van woonhuizen. Nou dat is zo’n beetje wat we doen als we alleen op mooie, exotische bloeiers afgaan zonder de rest te bekijken. En erbij komt nog, dat de insecten heel divers gespecialiseerd zijn op bepaalde planten. En dat gebeurt niet binnen een jaar, of tien, of twintig. Aanpassen gaat langzaam. Erg langzaam. En daarom zijn juist de inheemse planten zo belangrijk. Er is niks mis met een mooie “exoot” tussendoor (als die maar geen inheemse planten bedreigt), maar over het algemeen werkt dat alleen als we ook voor voldoende inheemse soorten kiezen.

Dus, als je de natuur een steun in de rug wilt geven, let op:

• Biologisch gekweekt
• Inheems

Waar krijg ik inheemse planten vandaan?

‘Shop local’ – koop bij iemand in je directe omgeving geldt ook hier wat mij betreft. Zoek op internet naar ‘biologische kwekerij inheemse planten’ of een variatie daarvan. Dan krijg je ongetwijfeld een mooie lijst met kwekerijen in jouw buurt. En je maakt nog kans op een mooie dag uit met een goed gesprek en persoonlijke tips.

Sommigen hebben ook een online-shop. Mijn persoonlijke favorieten (nee, ik krijg er geen geld voor) zijn Cruydt-Hoeck Wildeplantenzaden & Bloemenweidemengsels en Biologische tuinplanten & Duurzame kamerplanten vind je bij Sprinklr, Puur van’t veld | Planten Kopen Bij De Kweker | Ilex Crenata | België en Planten van hier – inheemse wilde planten – hotspot biodiversiteit.

En het is ook altijd de moeite waard om bij de gemeente na de vragen, of zij kunnen helpen. Met subsidie, planten, gereedschap, … Dat nee heb je al.

Er gebeurt niet veel op jouw stuk, toch?

Nu was ik wel een beetje afgedwaald. Sorry hoor. Dus, omdat ik niet stil kan zitten, koop ik toch af en toe planten of zaden voor de boomspiegel. Meestal inheems en altijd biologisch. Dit is eigenlijk meer voor het snelle plezier omdat je meteen iets ziet. Eigenlijk is “het laten gebeuren” spannender. Je moet wel beter kijken. “Er gebeurt niet veel op jouw stuk, toch?” heb ik ook wel iemand horen zeggen. Er gebeurt een heleboel. Alleen is het misschien niet zo snel zichtbaar. Als je de boomspiegel vergelijkt met de boomspiegels ernaast en goed kijkt, dan zie je heel snel dat er veel meer soorten groeien op de boomspiegel. Dat je meer insecten kunt zien, dat je kunt zien hoe de larven van het lieveheersbeestje smullen aan bladluizen, …

Delen

Daaraan wil ik graag de mensen om me heen laten deelnemen. Daarom ben ik begonnen met kleine A4’tjes op te stellen met uitleg wat we willen bereiken, een profiel van een bloeiende plant of een stuk over waarom de brandnetel zo belangrijk is. En uiteindelijk was dat dan ook het begin van deze blog.

Gefaald of succes?

De visie, een zee aan kleuren, bruisend van insecten, is niet realiteit geworden. Is het daarom gefaald? Nee, vind ik niet. Ik heb zo veel geleerd en de diversiteit is omhoog gegaan. Soms moet je misschien het plaatje dat je voor ogen hebt bijstellen in plaats van iets proberen te buigen naar je visie wat er niet voor geschikt is. Veel meer kan even niet met hoe de boomspiegel ervoor staat. Maar daar komt verandering in. En dat vertel ik dan in het volgende stuk.

Vers van de pers